Asperges telen doen ze al jaren, maar de broers Spitsbroek in het Zeeuwse Eede wilden er nog een gewas bij dat aansluit op het einde van het aspergeseizoen. Dat werd de blauwe bes. Wel ben je, voordat de blauwebessenstruik vrucht draagt, zo een paar jaar verder.
Asperges teelt het bedrijf Spitsbroek al dertig jaar. Overgrootvader Emiel Hiel had destijds een agrarisch bedrijf voor aardappelen, uien en suikerbieten. Dat land en de boerderij zijn toen verkocht, waarna de ouders van Niek Spitsbroek (28) en zijn broer Bastiaan in Eede begonnen met de aspergeteelt. Inmiddels hebben de twee broers het bedrijf overgenomen, en sinds 2015 kweken ze ook blauwe bessen. Niek Spitsbroek: ‘Het aspergeseizoen loopt van maart tot eind juni. Ook vanwege de risicospreiding bedacht mijn broer dat hij een gewas wilde dat mooi aansluit op de aspergeoogst.’
Drie rassen
Maar dit jaar sloot de blauwe bes echt niet naadloos aan op de asperges. Niek Spitsbroek: ‘We zijn veel later dan normaal met de teelt; het scheelt wel drie weken. Dat komt door het natte en koude voorjaar. Ook was er in april veel vorstschade aan de bloesem.’
Normaal loopt het blauwebessenseizoen van begin juli tot rond half september. Om dat seizoen zo veel mogelijk te rekken, zetten de broers Spitsbroek verschillende rassen in. ‘We hebben een ras dat vroeg rijpt, een middenras en een laat ras. Op dit moment zijn we bijna uitgeplukt met de Duke, een vroeg ras.’
Bovendien kent elk ras drie plukmomenten. De eerste pluk levert de grootste bessen, de tweede pluk levert de meeste bessen, die normaal van grootte zijn. Van de derde pluk komen kleinere bessen. ‘Die zijn bestemd voor producten op basis van de vrucht, zoals confituur, taart, sap en als ingrediënt voor smoothies.’
Met de hand plukken
Inmiddels is het wachten op het moment dat er geplukt kan worden van het middenseizoensras, de Liberty. Dat plukken gebeurt met de hand, door een groep van vijftien mensen. En dat heeft zijn prijs. In de winkel doet een kilo blauwe bessen al snel minstens veertien euro. Niek Spitsbroek: ‘Maar het leuke is dat we ook een pluktuin hebben waar mensen zelf kunnen plukken. Daarnet ging een mevrouw weg met negen kilo in drie emmertjes. Zij heeft zeven euro per kilo betaald. De pluktuin heeft twee voordelen: voor ons is het makkelijk en voor de klanten is het leerzaam om te zien hoe het er hier aan toegaat.’
Veel zorg, veel water
Zo kom je bijvoorbeeld te weten dat blauwe bessenplanten gedijen in de zure veengrond met daaromheen zandgrond. Omdat asperges ook in zandgrond groeien is de blauwe bes ideaal om aan te planten als de grond uitgeput is door de asperge. Maar je ziet ook, vertelt Niek Spitsbroek, dat de blauwebessenteelt een zeer bewerkelijke teelt is. Het duurt in de eerste plaats al zes of zeven jaar voor de struik volle productie geeft. Ondertussen hebben diezelfde struiken veel zorg nodig en veel water. ‘Je moet echt geen fouten maken bij het opkweken en het snoeien. Zo moet je bij iedere plant heel precies de takken snoeien die ouder zijn dan twee jaar, want die geven minder bessen.’
Metselbijen
Nog iets wat het weten waard is: de broers kweken, speciaal voor de kruisbestuiving van de bloesem van blauwe bessen, hun eigen bijen, metselbijen om precies te zijn. Dat zijn solitaire bijen, vertelt Niek Spitsbroek. ‘We zijn ooit begonnen met duizend coconnetjes. Daar zit het larfje in dat uitgroeit tot de bij.’ Deze bijen leggen op hun beurt, ieder apart dus, weer eitjes. Ze bergen die op in een gaatje, waarna ze de toegang dichtmetselen. ‘In de winter oogsten we deze coconnetjes en leggen ze in de koelkast bij een temperatuur van 3 graden Celsius, tot het bloeiseizoen begint. Inmiddels hebben we zo’n 20.000 metselbijen.’
De precieze omvang van de blauwe bessen oogst kan Niek niet geven, die wisselt per jaar. Veel hangt af van de nachtvorst in april, de bestuiving en de weeromstandigheden. ‘Maar ga maar gerust uit van ettelijke duizenden kilo’s.’ En straks komt daar nog meer bij, als het late ras Aurora aan de beurt is om geoogst te worden. Ondertussen kan Spitsbroek nu ook zelf volop genieten van eigen teelt. ‘Het is een supergezonde bes, bomvol mineralen, vitaminen en anti-oxidanten. Zelf hou ik veel van een smoothie van blauwe bessen. Die neem ik dan als ontbijt mee naar mijn werk.’
Blauwe bes, géén bosbes
De teelt, import en verkoop van blauwe bessen in Nederland stijgen al een aantal jaren op rij. Blauwe bessen staan, achter peren en appels, op de derde plaats in de lijst van meest geteelde fruitsoorten in Nederland (bron: CBS). Ook in andere Europese landen neemt de teelt van blauwe bessen toe. Import komt voor een flink deel uit Peru. De vrucht heeft een gezond imago en wordt wel bestempeld als ‘superfood’. De blauwe bes wordt ook vaak bosbes genoemd. Ten onrechte: de bosbes (Vaccinium myrtillus) is een andere soort. Het sap van deze bessen is sterk kleurend, in tegenstelling tot dat van de blauwe bes.
15 tips voor aanbieders van blauwe bessen
Blokzijl in Nieuwlande Drenthe
Goense in Marwijksoord Drenthe
Fokkersfarm in Erica Drenthe
Dilling in Drouwenerveen Drenthe
Bessenpluktuin in Elim Drenthe
Blauwebessenboerderij in Gasselternijveen Drenthe
Handje gezond in America Limburg
Blauwebessenland in America Limburg
Beeren boerderijautomaat in Neer Limburg
Douven in Melderslo Limburg
Twente Fruit in Noord-Deurningen Overijssel
Hemmes in Breezand Noord-Holland
Blauwebessenshop in Akersloot Noord-Holland
Zelfpluktuin Follega in Friesland
Morren’s Blauwe bessen in Elburg – Gelderland
Wil je op de hoogte blijven van de nieuwste blogs, verhalen van aanbieders en al het nieuws over lokale producten? Meld je dan aan voor onze nieuwsbrief!